Özgül öğrenme güçlüğü; normal ya da normal üzerinde bir zekâya sahip, duyusal bir kusuru olmayan, herhangi bir psikiyatrik ve nörolojik bir tanı almamış, standart bir eğitim-öğretime rağmen kronolojik yaşına ve zekâsına uygun paralellikte başarı gösteremeyen, özel bir akademik alanda belirgin bir farklılığın varlığı ile tanımlanan ve nörogelişimsel bir farklılıktır (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2014).

Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (2014) uluslararası alanda kabul görmüş tıbbi tanılama sistemine göre (DSM-5), özgül öğrenme güçlüğünün üç alt basamağı bulunmaktadır.

• Disleksi (Okuma-Anlama Güçlüğü)
• Diskalkuli (Matematik Güçlüğü)
• Disgrafi (Yazma Güçlüğü)

Disleksi

Disleksi, akıcı okuma ve okuduğunu anlama sorunlarıyla kendini gösteren nörolojik temelli bir öğrenme farklılığıdır. Disleksinin temelinde sesleri fark etme, çözümleme, harfe dönüştürme, işitsel kısa süreli bellek ve otomatik patern sorunları vardır.

Disleksi Belirtileri Nelerdir?

• Yaşıtlarına oranla geç okuma, okumaya karşı isteksizlik,
• Okuma hızında yavaşlık ve akıcılık eksikliği,
• Harfleri, temsil ettikleri seslerle ilişkilendirmede güçlük,
• Okurken harfleri karıştırma,
• Okurken harf, hece atlama veya ekleme,
• Kelimenin sonlarını uydurarak yuvarlayarak okuma,
• Okuduğunu anlama ve anlatmada güçlük yaşama,

Diskalkuli

Ortada zihinsel bir problem olmadığı halde sayı ve sembolleri kavrama, matematiksel işlemleri gerçekleştirme ve ilişkilendirmede güçlüklerle karakterize olan özel öğrenme bozukluğudur. Yaşanan güçlük; sayısal sembolleri ve toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi aritmetik işlemleri yorumlama becerisi üzerine yoğunlaşır. Bireyin performansının kronolojik yaşına göre niceliksel olarak beklenenden düşük olması ve aldığı eğitimin, çevresel faktörlerin yetersizliğinden ve zihinsel bir engelden kaynaklanmaması gerekir.
Diskalkuli sorunu yaşayan bir çocuk sayıları ve işaretleri karıştırır ve zihinden matematik işlemleri yapamaz ya da soyut fikirlerle çalışamaz. Bu çocuklar görevleri ve ödevleri tamamlama konusunda sıkıntı yaşarlar.

Diskalkuli Belirtileri Nelerdir?

• Matematiğe karşı endişe veya olumsuz tutum,
• Rakamları ve aritmetik sembolleri tanımada güçlük,
• Rakamları doğru seçme ve doğru yazmada güçlük,
• Ritmik saymayı öğrenmekte, tek, çift saymada güçlük çekme, sayarken sayıları atlama, sıralama yapmada zorlanma,
• +.-,x ve diğer işaretleri saptama ve bunları doğru kullanmakta zorlanma,
• Toplama işlemi yaparken birler basamağı yerine onlar basamağından başlama, eldeki unutma,
• Basamakların yerini karıştırma,
• Çıkarma işlemi esnasında alttaki sayıdan üstteki sayıyı çıkarma,
• Çarpım tablosunu öğrenmede güçlük,
• Problemleri anlama ve matematik sembolleriyle ifade etmede güçlük,
• Bir matematik problemini çözerken işlem adımlarını atlama, karıştırma,
• Akıl yürütme yöntemlerini ve çok aşamalı hesaplama yöntemlerini öğrenmede zorluk,
• Mesafe, ağırlık, uzunluk, zaman tahmini yapamama,
• Telefon numaralarını ve oyun puanlarını hatırlatmakta güçlük,
• Geometrik şekil-cisimleri ve şekillerle ilgili bağıntıları öğrenmede güçlük,

Disgrafi

Disgrafi, yazmak için gerekli motor becerileri ve yazılı anlatım için gereken düşünme becerilerini öğrenmekte gözlenen bir güçlüktür. Belli harfleri ve kelimeleri ters, eksik veya fazla yazma, küçük-büyük harf karıştırma, imla hataları gibi yazma bozuklukları önemli belirtilerindendir. Yazı yazmak, karmaşık bir motor beceri ve bilgi işleme süreci gerektirdiğinden, bir kişinin sadece el yazısı bozukluğunun olması, disgrafisi olduğunu söylemek için yeterli değildir. Bu durum zekâ geriliğinden kaynaklanmaz.

Disgrafi Belirtileri Nelerdir?

• Okunaksız yazı,
• Yazı yazmak veya çizmekten kaçınma, yazarken çabuk yorulma,
• Kalemin sıkı, yanlış, eğik ya da garip bir şekilde tutulması,
• Yazma ya da kopyalama hızında düşüklük,
• Harflerin boyutları ve şekillerinde düzensizlik, tamamlanmamış harfler yapma,
• Büyük ve küçük harfleri yazarken karıştırma,
• Kelimeler arasında boşluk bırakmama, yanlış heceden ayırarak yazma ya da birkaç parça halinde yazma,
• Cümlelerde bitmemiş veya atlatmış kelimeler,
• Yazımlarda satır başından başlamama, satır atlama veya ters yönde yazma,
• Birçok imla yanlışı yapma,
• Söz dizimi yapısı ve dilbilgisi ile ilgili zorluk çekme,
• Yazıyı bir iletişim aracı olarak kullanmada zorlanma,
• Kâğıt üzerinde düşünceleri düzenleme güçlüğü,

Özel Eğitim Öğretmeni Mihriban TAŞÇIOĞLU

Kaynakça: Amerikan Psikiyatri Birliği. (2014). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı (5. basım). (E. Köroğlu, Çev.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.