Özgüven kavramı üzerinde en çok çalışılan, en çok araştırma yapılan kavramlardan biridir. Yapılan araştırmalar ve ortaya atılan hipotezler özgüven olgusunun kişinin psikolojik iyi oluşu, başarı ve mutluluğundaki önemini ön plana çıkarmaktadır.

Özgüveni yüksek kişilerin değiştiremedikleri koşulları kabul eden, değiştirebildiği koşulları değiştirecek cesareti gösteren ve değiştirebileceği koşullarla değiştiremeyeceklerini ayırt edebilecek bilgeliğe sahip insanlar oldukları bilinmektedir. Özgüveni düşük kişilerin ise kendisini başarılı hissetmek için başkalarının onayına ve beğenisine ihtiyaç duydukları bilinmektedir. Bir insanın kendisine güvenebilmesi için öncelikle bir şeyleri başarabildiğini fark etmesi gerekmektedir. Literatürde özgüven, bireyin kendi gücüne güvenmek olarak tanımlanmaktadır ve özgüvenin oluşumunda birden fazla faktör rol oynamaktadır. Bu faktörlerden ilki ailedir. Birey yaşamının ilk yıllarında ailesini gözlemleyerek onların davranışlarını kendine örnek almaktadır. Bu noktada ebeveynin davranışları çocuğun kişiliği üzerinde oldukça önemlidir.

Özgüven kavramını çocuklar açısından düşündüğümüzde onun yerine işlerini halletmek, ona sorulan sorulara onun yerine cevap vermek gibi davranışlar çocukların özgüven gelişimini olumsuz yönde etkilemekte ve kendilerini yetersiz hissettirmektedir. Bunun önüne geçmek için de öncelikle çocuğa güvenerek, kapasitesine uygun sorumluluklar vererek başarma hissini tattırmak gerekmektedir.

Diğer bir yandan özgüven hakkında konuşulduğunda akla ilk olarak ‘övgü’ kavramı geliyor olabilir. Ancak yerinde övgü çok önemli bir ayrıntıdır. Yetişkinler olarak bizler ‘aferin, bravo’ gibi kelimeler kullanarak çocukları övme eğilimindeyiz. Ancak sonucu değil de süreci övmek çocuklar açısından çok şey değiştirmektedir. Peki, süreci övmek ne demektir? Örneğin; ‘beraber puzzle yaparken doğru parçayı bulmak için bu kadar dikkatli bakmana bayılıyorum!’ veya ‘bu resmi yapmak için ne kadar çok uğraştın, bir sürü renk kullanmışsın!’ demektir.

Bizim şu an içinde yaşadığımız kültürde çocuklar için bir şeyler yapmak, onlar adına sorumluluk almak çok önemlidir. Ancak çocukların sağlıklı özgüven gelişimini engelleyen bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumun biraz olsun yıkılması için biz yetişkinlere iş düşmektedir. Çocukların önüne çıkan zorlukları birer fırsat olarak görüp onlara inanırsak özgüvenli bir birey olmaları yolunda da onlara çok büyük destek sağlamış oluruz.

Kaynak: Kaya, N., Taştan, N. (2020). Özgüven Üzerine Bir Derleme, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD)10 (2), 297-312

Uzman Psikolog, İlay Özdurdu